PEYZAJ TASARIM VE YÖNETİMİNDE EKOLOJİK YAKLAŞIMLAR
Peyzaj tasarımda ekolojik yaklaşım, alan tasarımında doğanın model alındığı, doğal süreçlere ve ekolojik özelliklere uyumlu çözümlerin getirildiği yaklaşımlardır.Türkiye’de, büyük oranda estetik kaygılarla tasarlanan bir çok kentsel yeşil alan, doğadan ve genel döngüsünden kopuk, ekolojik kaygılardan uzak, bulundukları alanın fiziksel şartları ve kültürel altyapısı ile uyumsuz, yapay alanlar olarak kent dokusunda yer almaktadır. Büyük kaynaklar aktarılarak, ekolojik ve finansal olarak sürdürülebilirlik yaklaşımından uzak oluşturulan bu alanlar, görkemli manzaralar yaratmak uğruna, kaynakları hızla tükenen dünyada farklı bir bilinçsiz tüketim alanı olarak değerlendirilmektedir
. Çağdaş toplumlarda, dünyanın girdiği çevresel kriz sonucu 1970‟lerde „Kent ekolojisi‟ hareketi ile başlayan çevre bilinci, 1980‟lerde gelişmeye devam etmiş, 1992 yılında Rio`da yapılan Çevre Kalkınma Konferansı kapsamında ilk kez “Sürdürülebilirlik” kavramı gündeme getirilmiştir. Kavram çerçevesinde sürdürülebilir kentler ve ekolojik denge hedefinde kentsel ekosistemlerin geliştirilmesi ve korunması giderek önem kazanmıştır. Peyzaj tasarım ve yönetiminde ekolojik yaklaşım olarak adlandırılan bu eğilim, günümüz uygulamalarına farklı bir bakış açısı getirmiştir. Bu bağlamda, kentsel yeşil alanların üstlendiği fonksiyonlar ve tasarım ilkeleri açısından yeni bir dönem başladığı söylenebilir
.Peyzaj tasarım ve yönetiminde ekolojik yaklaşım, alan tasarımında doğanın kendisini model alarak, doğal süreçlerle ve alanın yapısal ve ekolojik özellikleriyle uyumlu çözümler getirmeyi gerektirmektedir. Temel hedef, kentsel ekosistemin bir parçası olabilecek, kendi kendine yetebilen sürdürülebilir bir sistemin geliştirilmesidir
.Alan, biyolojik, sosyo-ekonomik, yerel ve kültürel yapısıyla bir bütün olarak değerlendirilmektedir Sistemin tüm yapısal bileşenleri ve bunların birbirleriyle etkileşimi irdelenerek; minimum doğal kaynak tüketimi ve minimum atıkla, çevresiyle uyumlu sürdürülebilir bir sistemin kurulması hedeflenmekte, bu şekilde kentsel sürdürülebilirlik uygulamalarına da katkı sağlanabilmektedir
Mevcut literatür incelendiğinde, kentsel yeşil alanların tasarım ve yönetiminde ekolojik yaklaşımlar yedi temel başlık altında toplanabileceği görülmektedir. Bunlar:
-
Alana uygunluk
-
Estetik
-
Sürdürülebilirlik
-
Bitkisel tasarım
-
Yaban hayatı
-
Yönetim ve bakım
-
Alan misyonu
Alana Uygunluk
-Yerel ekolojik şartlara (topoğrafya, toprak, mikroklima vb.) uygun tasarım,
– Mevcut peyzaj karakterinin korunması,
-Alanın doğal yapısıyla bağdaşan estetik görünüm,
-Yerel bitki türlerinin kullanımı,
– Bölgesel sosyal ihtiyaçlara ve alanın ekolojik yapısına uygun aktiviteler,
– Alandaki tarihi ve kültürel değerlerin alan tasarımında ön planda tutulması.
Estetik
– Ekolojik değeri olan peyzaj estetiğinin öne çıkarılması,
– Doğal çevrenin yapısal çevreye uyumu açısından yeni bir estetik ve form kavramı.
Sürdürülebilirlik
-Yerel ve geri dönüşümlü materyallerin kullanılması,
-Bakım masraflarını düşürecek materyal ve yörenin ekolojik yapısına uyumlu bitki türlerinin kullanımı,
-Enerji tüketimini azaltacak düzenlemeler,
-Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı,
– Biyolojik çeşitliliğin desteklenmesi ve soyu tehlikede olan türlere yaşam ortamı sağlanması, – Alan yönetimi ve bakımında geri dönüşüm uygularına yer verilmesi.
Bitkisel Tasarım
– Yerel ve mevcut ekolojik yapıya uygun türlerin kullanılması ve tür çeşitliliği getirilmesi,
– Doğal gelişime müdahalenin sınırlı olması,
– Doğal görünümün korunması,
– Yaban hayatına yaşam ortamı oluşturacak türlerin tercih edilmesi,
– Mevcut habitatların korunması ve onarımı.
Yaban Hayatı Organizasyonu
– Yaban hayatı tür çeşitliliğinin korunmasına yönelik düzenlemeler
– Sınırlı alan kullanımı, uygun materyal seçimleri,
-Yaban hayatı tür çeşitliliğinin arttırılmasına yönelik düzenlemeler
-Sulak alanlar gibi yeni yaşam ortamlarının oluşturulması, bitki türü çeşitliliği,
– Yaban hayatı popülasyonlarının kontrol altında tutulması.
Yönetim ve bakım
– Minimum insan müdahalesi, ,
– Sürdürülebilir, ekolojik yönetim politikalarının kullanımı,
– Ekoloji konusunda yetkin bir yöneticiye ihtiyaç duyulması,
– Düşük bakım giderleri,
– Yönetim ve bakımda yerel halkın gönüllü katılımının sağlanması,
– Alanda biyolojik yapıyı koruma amaçlı zonlama çalışmaları ile kullanım sınırlaması getirilmesi
Alan Misyonu
– Kentsel ekosistemlerin ve yaban hayatının korunup desteklenmesi,
– Eğitim ve araştırma ortamlarının oluşturulması,
– Kontrollü rekreasyonel ve sportif aktivite,
– İnsan doğa etkileşimini arttıracak aktiviteler,
– Toplumda çevresel bilincin oluşturulması-Ekolojik estetik kavramın geliştirilmesi,
– Kentsel çevresel problemlerin çözümüne katkı sağlanması,
– Bulunduğu alana ve topluma bir kimlik kazandırması
Sürdürülebilir kent, özetle yapısında hayat kalitesini yükselten, güçlü ekonomi, sağlıklı ve aydın toplum ve temiz sürdürülebilir bir çevre ana bileşenlerini beraberce barındıran yaşam ortamı olarak tanımlanmaktadır. Makale kapsamında genel ilkeleri ile tanıtılan ekolojik yaklaşım ile yaratılıp yönetilecek kentsel yeşil alanların, sürdürülebilir kent hedefinde sadece sağlıklı bir çevre oluşturma misyonunu üstlenmekle kalmayıp, kentin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısına da olumlu katkılarda bulunacağı savunulmaktadır.
ZEHRA KÖSE
Yazar Hakkında
